Voor het nieuwe programma Circulair Bouwend van Economisch Netwerk Zuid-Nederland (ENZuid) is Jim Opperman namens Midpoint Brabant gestart als programmaleider Nieuwe business- en financieringsmodellen. Met Circulair Bouwend werkt ENZuid de komende vier jaar aan oplossingen die de transitie naar een circulaire bouweconomie versnellen. Hiervoor zijn nieuwe businessmodellen nodig, zodat meer (bouw)bedrijven kunnen voldoen aan de toenemende ambities van de Rijksoverheid. Hoe gaat dit in zijn werk?
Joost Ploos van Amstel, programmamanager Duurzame economie bij Midpoint Brabant, is een van de initiatiefnemers van het programma. Hij licht toe: “In ENZuid werken de provincies Noord-Brabant, Limburg en Zeeland en de regionale ontwikkelingsmaatschappijen samen aan grote maatschappelijke opgaven. Zoals een bouwopgave voor 450.000 nieuwe woningen en 50% reductie primaire grondstoffen voor 2030. Met het programma Circulair Bouwend brengen we marktpartijen, overheden, onderwijs en kennisinstellingen samen voor de circulaire uitvoering van woondeals met wooncorporaties en energierenovaties. Hierbij sluiten we aan bij het landelijke beleid voor circulair bouwen en de standaardisatie van duurzame woningbouw.”
In Brabant moeten er in 2030 meer dan 120.000 woningen bij komen. In de Stedelijke Regio Breda-Tilburg (= De Baronie en Midden-Brabant) maar liefst 42.905. In Tilburg 8.000. Joost: “Dit is enerzijds een kans voor circulair bouwen. Maar ook een bedreiging. Want omdat er snel en goedkoop gebouwd moet worden, gaan we nog veel lineaire materialen gebruiken. Over vijftig jaar is dit afval dat je niet meer hoogwaardig kan gebruiken. Dit gaat dan leiden tot enorme kosten. Wie gaat dit betalen?”
Nú beginnen
Het ENZuid-programma kent vier onderwerpen. Eén daarvan is het ontwikkelen van nieuwe business- en financieringsmodellen. Jim: “De bouw staat voor een enorme uitdaging. Deze sector is verantwoordelijk voor zo’n 40% van de milieulast, vooral veroorzaakt door de gebruikte grondstoffen en afvalproducten. Circulair bouwen is op de korte termijn meestal duurder en complexer. Het is ook moelijker te bevatten dan bijvoorbeeld de energietransitie waar je al snel kunt besparen met concrete maatregelen als zonnepanelen, isolatie, warmtepompen en LED-verlichting. Laaghangend fruit dus. Bij circulair ondernemen heb je te maken met schaarste van duurzame materialen. En circulair wordt het pas echt als de hele keten sluitend is. Maar als we niet nú beginnen met circulair bouwen zitten we over vijftig jaar met de gebakken peren. Dan kunnen we alles weer afbreken, met alle kosten en milieulasten van dien.”
Bij circulair bouwen gaat het om het gebruik van duurzame materialen en zodanig hergebruik van materialen dat dit zo min mogelijk kost. ENZuid zet daarom in op regionale beschikbaarheid van circulaire / biobased bouwgrondstoffen en campussen en hubs voor opslag en distributie van circulaire materialen.
Richtlijnen
“Op het gebied van circulaire economie is er nog te weinig wet- en regelgeving”, vervolgt Joost. “Bedrijven krijgen wel te maken met de duurzaamheidsrapportage CSRD. Deze geldt vooralsnog alleen voor multinationals en het grote mkb, maar zij zullen van kleinere mkb-bedrijven, ook in de bouw, verlangen om hier informatie voor aan te leveren en te voldoen aan de richtlijnen waar deze grote organisaties mee te maken krijgen. Voor verpakkingen, wegwerpproducten en textiel zijn er al wel richtlijnen. Verder is er de Europese Richtlijn Ecodesign met duurzaamheidseisen voor energiegerelateerde producten. Zo moet je er bij het ontwerpen van producten rekening mee houden dat onderdelen demonteerbaar zijn, zodat je ze makkelijk uit elkaar kunt halen als ze defect of versleten zijn. Ook bij bouwen moet je al bij het ontwerp circulair denken.”
Onderzoek
Jim gaat dus aan de slag met het ontwikkelen van nieuwe business- en financieringsmodellen voor circulair bouwen. De vraag is hoe we moeten omgaan met de kosten en wie er wat en wanneer betaalt. Welke nieuwe verdienmogelijkheden ziet hij? Jim: “Dit ga ik onderzoeken door de komende tijd met vele partijen te spreken over hun behoeften en uitdagingen. Zoals lokale overheden, financiers, hypotheekverstrekkers, wooncorporaties, bouwbedrijven, sloopbedrijven, installateurs en toeleveranciers. Ook betrekken we het onderwijs er nauw bij, waaronder Tilburg University voor econometrische modellen en Avans voor onderzoeken naar de impact op de nieuwe economie. Samen gaan we een creatieve aanpak ontwikkelen.”
Betalen voor gebruik
Jim vervolgt: “We onderzoeken het concept building-as-a-service. Dit houdt in dat de leverancier tijdens de levensduur eigenaar van het gebouw blijft en de bewoner betaalt voor het gebruik. Vergelijk het met product-as-a-service, zoals leasen van een auto. Het ingewikkelde is hoe je het berekent. Je moet dan dus vooraf aannames formuleren en schattingen van het gebruik maken. In plaats van een gebouw in x jaar af te schrijven neem je ook de restwaarde van de grondstoffen mee en activeert deze mogelijk in de boekhouding. Het gebouw en de grond zul je van elkaar los moeten trekken. Bij de Tilburgse Studenten Roeivereniging Vidar loopt naar verwachting de komende twee jaar een pilotproject voor building-as-a-service. Hier ervaren we wat werkt en wat niet.”
Modulair bouwen
Jim: “Als je in een houten skelet zaagt wordt dit veel minder waard. We moeten toe naar modulaire en gestandaardiseerde materialen, zodat je deze 1-op-1 kunt hergebruiken voor nieuwe gebouwen. 70% van de huizen is nu gebouwd voor gezinnen, terwijl er steeds meer behoefte is aan allerlei kleinere, flexibele en ook tijdelijke woonvormen. Met modulair bouwen kun je hier flexibeler op inspelen. Je creëert waarde door demontabele oplossingen. Dus geen badkamers met tegels meer, want die hak je kapot als je ze los wilt maken. En je wilt ook geen materialen waar het demonteren veel energiekosten met zich meebrengt. Een soort LEGO-systeem dus in plaats van metselen.”
Circulaire logistiek
Bij circulair bouwen horen ook circulaire logistieke stromen. Hoe gaan we al die bouw- en sloopmaterialen distribueren en opslaan? Joost: “Hiervoor heb je centrale opslag- en distributieruimten nodig. Als iedereen dit voor zichzelf gaat doen, dan kom je er niet. Ook zullen we restmaterialen moeten opwaarderen, restwaarde van grondstoffen toekennen en de kosten van CO2-uitstoot meenemen. Hiervoor is slimme software nodig. Opslag is een uitdaging. Voor de efficiëntie zul je de spullen dichter bij huis moeten halen. De ketens moeten zo kort mogelijk zijn en gebruik maken van bestaande logistieke ketens.”
Meer informatie?
Wil je meer weten of heb je interesse om deel te nemen? Neem dan contact op met Jim Opperman van Midpoint Brabant, programmaleider Nieuwe business- en financieringsmodellen ENZuid, jimopperman@midpointbrabant.nl, tel. 06 239 50 221.
