Energiezekerheid is van het grootste belang voor bedrijven en huishoudens. Leveringszekerheid en de energietransitie dwingen tot het versneld ontwikkelen van nieuwe, toekomstbestendige modellen van energieopwekking en –verdeling. Smart Energy Hubs kunnen hierin uitkomst brengen.
Energietransitie: steeds meer vraag naar stroom
Nederland zit midden in een energietransitie. Er wordt hard gewerkt aan een nieuwe energiemix, waarin onze energie voor 80 procent komt van elektriciteit en voor 20 procent uit gas en hernieuwbare bronnen. Die ontwikkeling gaat snel. Tevens groeit de vraag naar elektriciteit explosief door de verduurzaming, economische groei, de woningbouwopgave en verdergaande digitalisering van onze samenleving. Bijkomend: steeds meer bedrijven en particulieren willen hun duurzaam opgewekte stroom aan het net leveren. Het elektriciteitsnet kan dit echter niet verwerken met als gevolg dat het op bepaalde tijden en plaatsen vol zit.
Energie-infarct
Rob Verhofstad, voorzitter van het College van Bestuur van de HAN University of Applied Sciences (HAN) en lid van The Economic Board, spreekt van een ‘energie-infarct’. “Zaak is de vraag naar en het aanbod van stroom op een slimme manier anders te verdelen. Tegelijkertijd moeten we energiebronnen als wind, water en zon sneller, beter, stabieler en op grotere schaal beschikbaar maken. En er is haast geboden.”
Snelle oplossing nodig voor bedrijfsleven en woningbouw
Ilko Bosman, CFO van Include Industries, voorzitter VNO-NCW regio Arnhem-Nijmegen en lid van The Economic Board herkent de druk om snel maar wel doordacht te handelen. “Het bedrijfsleven en de woningbouw in Gelderland ervaren op dit moment de negatieve consequenties. Het is een maatschappelijk probleem dat een brede aanpak en tempo vereist. Als zodanig een thema voor de Groene Metropoolregio -Arnhem-Nijmegen en The Economic Board, gremia waarin overheid, onderwijs en onderzoek en ondernemers op een praktische manier duurzaam samenwerken aan een goed ondernemersklimaat, een gezonde arbeidsmarkt en goede bereikbaarheid.”
Living lab Smart Energy Hubs
Om het probleem te tackelen is in Oost-Nederland het living lab Smart Energy Hubs opgezet. Op zes bedrijventerreinen in Gelderland worden decentrale energiesystemen gerealiseerd, te weten InnoFase Duiven, De Mars in Zutphen, Brick Valley omgeving Zevenaar en Lingewaard, Lorentz te Harderwijk, TPN West Nijmegen en Harselaar Barneveld.
Stabiliteit en flexibiliteit
Huub Hieltjes is burgemeester van Duiven, lid van het algemeen bestuur van de Groene Metropoolregio en tevens bestuurlijk trekker van de economische clusters daarbinnen. Daarnaast is hij voorzitter van de stuurgroep InnoFase Duiven. “Met Smart Energy Hubs bouwen we aan stabiliteit en flexibiliteit. We gebruiken het bestaande stroomnet optimaal en realiseren lokale, duurzame alternatieven voor energieopwekking, -opslag en -gebruik. Denk aan wind, zon, water en biomassa. Dit zijn echter ‘instabiele’ bronnen, want niet altijd in gewenste hoeveelheden beschikbaar. De uitdaging is met behulp van slimme verdeelsleutels en opslagmogelijkheden een balans te vinden in energieaanbod en -vraag.
Elke Hub heeft een regisseur die zorgt voor lokaal eigenaarschap en het opstellen van een gezamenlijke agenda. Ook maakt de regisseur met alle belanghebbenden een concreet uitvoeringsplan. De Hubs delen onderling expertise en ervaringen, waardoor ze van elkaar leren.”
Innofase Duiven
InnoFase Duiven is één van de Smart Energy Hubs en koploper in Gelderland. Op dit terrein werken bedrijven namelijk al langer samen op het gebied van energie en duurzaamheid.
Hieltjes schetst de contouren: “Op InnoFase is er een bedrijvenmix die lokale energieopwekking en gebruik bevordert door onderlinge samenwerking.
Zo levert Afvalenergiecentrale AVR elektra en stroom aan andere bedrijven op het terrein.
Het bedrijf Olde Bolhaar verzamelt en verwerkt groenafval van gemeenten, afvalverwerkingsbedrijven, hoveniers en bedrijven in de land-, tuin- en bosbouw tot compost en biomassa die door andere bedrijven op het terrein wordt omgezet in energie.
Primco Duiven exploiteert er een productiefaciliteit voor het omzetten van gecertificeerde reststromen naar duurzame warmte.
Rolande LNG biedt een duurzamer alternatief voor diesel en op die manier voor groener transport.
Het afvalwater van 4Pet Recycling wordt er verwerkt door het waterschap. Het biogas dat zij produceren neemt 4Pet weer af, net als het gezuiverde rioolwater dat wordt gebruikt als koelwater voor de machines. De pulp van de papieren labels gaat naar AVR, die dit weer omzet in warmte en stroom. Het zijn bedrijven die elkaar kennen en – heel belangrijk – ook vertrouwen. Bedrijven die zich nieuw vestigen op het terrein worden geïncorporeerd in het bestaande netwerk. De gemeente Duiven faciliteert wat betreft regelgeving en gronduitgifte.”
Motor voor innovatie
Bosman noemt InnoFase een mooi voorbeeld van duurzame innovatie. “Veruit de meeste ondernemers onderkennen verduurzaming inmiddels als een onvermijdelijke keuze voor hun bedrijf en, eveneens heel belangrijk: ze kunnen een businesscase onderbouwen. De noodzakelijke technologische ontwikkelingen hiervoor zijn tevens een belangrijke motor voor innovatie in onze regio.
Met bedrijven zoals Tennet en Alliander en vroeger KEMA, hebben we veel kennis op het gebied van energie. Hierop zoeken deze bedrijven en eromheen veel nieuwe bedrijven bewust de voorhoede op als het gaat om innovatieve initiatieven rond lokale energieopwekking en -opslag.”
Verhofstad haakt hierop in: “De HAN is structureel betrokken door in onderwijs en onderzoek samen met bedrijven te zoeken naar slimme oplossingen rond duurzame energievraagstukken. Vanuit verschillende academies en opleidingen brengen we studenten voor stages en onderzoek in contact met bedrijven. In Connectr Energy Innovation op het IPKW hebben we drie hybride leeromgevingen waarin we samenwerken aan bijvoorbeeld waterstofoplossingen voor mobiliteit. En met ElaadNL verkennen en testen hoe het duurzaam opladen van voertuigen slimmer en beter kan. Ook zijn we vanuit het lectoraat Balanced Energy Systems met onderzoekers en studenten betrokken bij de Smart Energy Hub TPN-West in Nijmegen. Hier doen we onderzoek naar de mogelijkheden hoe we zonnestroom kunnen verdelen via het net.”
Bosman reageert: “De grote uitdaging met de beperkte capaciteit van het elektriciteitsnet is de opslag van de duurzaam opgewekte energie. Die staat nog in de kinderschoenen. Via elektrolyse omzetten naar waterstof is een mogelijkheid, opslag in accu’s een andere. Hier zie ik een cruciale rol voor onderwijs en onderzoek in samenwerking met bedrijven.”
“Hoewel onderlinge samenwerking nu al leidt tot flinke energiebesparingen is het zaak om vraag en aanbod slim op elkaar af te stemmen. Op het net en lokaal”, merkt Hieltjes op. “Hierbij zullen digitale dataverwerkingssystemen een regierol gaan spelen door gebruikspatronen en bedrijfsprocessen zodanig op elkaar af te stemmen dat het energieverbruik in balans is met het aanbod.”
“Onderzoek en onderwijs zullen in samenwerking met bedrijven en de overheid de innovatie naar een duurzame en slimme energiemix verder moeten ontwikkelen. Met de Smart Energy Hubs bouwen we stapsgewijs aan een evenwichtig energiesysteem. Dat systeem zal ook het vestigingsklimaat voor duurzame ondernemingen bevorderen en op die manier weer een voedingsbodem bieden voor permanente innovatie”, sluit Hieltjes af.
